De Spaanse griep in Veenhuizen

Honderd jaar geleden was de Spaanse Griep in Nederland rond deze tijd grotendeels uitgeraasd. Toch hadden we er toen ook al bijna anderhalf jaar mee te maken gehad, net als met corona nu. Veenhuizen wist de dans te ontspringen.

Door JAN LIBBENGA

Vooral Drenthe werd hard getroffen als gevolg van de relatief grote armoede in de provincie, met name in de veengebieden. De voedselvoorziening en hygiëne waren over het algemeen onder de maat. Een andere oorzaak was dat de griep over de Oostgrens het land binnenkwam. Het sterftecijfer lag in Drenthe ook hoger dan in de rest van het land: 67,92 per 10.000, bijna 2,5 maal zo hoog als het gehele land.

Een uitzondering was echter Veenhuizen. Hier was wel goede medische zorg mogelijk. In Veenhuizen stonden bijvoorbeeld 125 bedden klaar voor zieken, met twee artsen en twee verpleegsters.

In 1893 was men in de kolonie begonnen aan de bouw van het nieuwe hospitaal voor de drie gestichten achter het Tweede Gesticht. Deze waren voorzien van centrale verwarming, en er was zelfs een barak voor besmettelijke ziekten met nog eens 50 bedden, waarin tot verwarming vulkachels waren geplaatst. Het duurde tot 1896 voordat het hospitaal in gebruik werd genomen, maar vanaf dat moment waren zieken beter geïsoleerd dan toen ze nog in zalen in de gestichten moesten worden verpleegd.

Het verklaart ook waarom de Spaanse griep in Veenhuizen niet echt om zich heen heeft gegrepen.

De Spaanse griep bereikte Drenthe al in de zomer van 1918. De aanvoer van militaire bataljons en militaire oefeningen in Assen werden als gevolg hiervan uitgesteld.

De griep trof Veenhuizen in juli 1918 via een vijftigtal smokkelaars. Vanwege overvolle gevangenissen werden veroordeelde smokkelaars (smokkelen was de favoriete volkssport ten tijde van de Eerste Wereldoorlog) naar Veenhuizen gestuurd, toen nog een bedelaarskolonie. Speciale barakken werden voor hen ingericht achter het Eerste Gesticht (het latere Norgerhaven), en er kwam een speciaal kamp voor militaire bewakers naast de gestichtsboerdrij Hoeve Florisland aan de Hoofdweg in de Eerste Wijk.

De uitbraak van de Spaanse ziekte onder smokkelaars is ook de enige melding over de griepaanval in Veenhuizen. De tweede meest dodelijke golf in 1919 ging voor zover bekend geheel aan Veenhuizen voorbij.

UPDATE 19/12: Op locatie Norgerhaven zijn vier gedetineerden positief getest op het coronavirus. Een aantal personeelsleden en gedetineerden is door de GGD getest op het coronavirus. Hieruit zijn geen nieuwe besmettingen naar voren gekomen. 

Meer over de geschiedenis van Veenhuizen in het boek Paupers & Boeven.