Door JAN LIBBENGA
Het is lang geleden dat een dergelijke ontsnapping heeft kunnen plaatsvinden. In het verleden was ontsnappen uit Veenhuizen niet zo moeilijk. Ten eerste stonden er nog geen hoge hekwerken rond Esserheem en Norgerhaven en hoefden gevangenen bij wijze van spreken alleen maar in de gracht te springen. Ook waren er voldoende ontsnappingsmogelijkheden voorhanden bij de verplaatsing van gevangenen naar de kerken of werkplaatsen in het dorp. Willekeurige statistieken gaven dat ook aan. In 1908 ontsnapten uit alle
Nederlandse gevangenissen 326 personen. Op twee na waren ze allemaal
uit Veenhuizen weggelopen. 319 gedetineerden werden ook weer
teruggebracht.
In 1907 vond een ontsnapping plaats die heel lijkt op het bovengenoemde geval.
Veenhuizen kreeg zijn drinkwater in die jaren in grote vaten per wagen
aangevoerd. Leeg reden de vaten uit, vol kwamen ze terug. Maar ditmaal
was een vat niet leeg, toen het werd uitgereden. Want de vluchteling,
die zijn geschiedenis goed kende, had niet alleen aan Hugo de Groot,
maar ook aan wijsgeer Diogenes gedacht, 'die leefde in een vat'. Heel
listig kroop hij in een lege waterton en liet zich 'èffe fijn' het gesticht uitrijden.
Veenhuizen kende nog meer bijzondere ontsnappingen. Een gedetineerde wist in 1974 met een vals sleuteltje een getraliede bus op gang te brengen voordat de chauffeur en twee begeleiders in konden stappen. Met die bus zou een groep van 19 gevangenen naar het enkele honderden meters verder gelegen houtbedrijf in Veenhuizen gebracht worden. Alle korpsen van de rijkspolitie in de districten Leeuwarden en Assen werden bij de opsporing ingeschakeld, evenals omliggende korpsen van gemeentepolitie.
Begin jaren negentig ontsnapte een gedetineerde uit gevangenis Esserheem met behulp van een heftruck die op de werkplaats achter de gevangenis stond. Een medegevangene wist hem met een vorkheftruck over de muur te tillen. Hij werd opgewacht door een bestuurder van een rode Opel Kadett.
De directie van Esserheem had al eerder aangedrongen op een betere beveiliging van de inrichting. Maar een tweede omheining kostte al gauw circa 1 tot 1,5 miljoen gulden. 'Als ze nu over de muur van circa zes meter en het prikkeldraad zijn en er staat een vluchtauto klaar, hebben wij slechts het nakijken,' aldus de toenmalige interim directeur. Het dubbele hekwerk is er uiteindelijk gekomen.
Het kon overigens altijd nog brutaler, want in datzelfde jaar ontsnapte een gedetineerde op spectaculaire wijze uit het Huis van Bewaring in Zwaag. Tijdens het luchten werd hij door een helikopter opgehaald, die op de binnenplaats van het Huis van Bewaring was geland. Deze ontsnapping vond plaatst op dezelfde wijze als in gevangenis de Marwei in Leeuwarden. Daar landde ook een helikopter tijdens het luchten. Een 42-jarige, vuurwapengevaarlijke gevangene stapte in en verdween.
In de jaren tachtig kwamen ook gijzelingen voor. In 1982 werd de adjunct-directeur van Esserheem en een vrouwelijke tolk door een 50-jarige Turkse gedetineerde B. met een mes gegijzeld. De man kon pas worden overmeesterd toen de vluchtauto in Meppel voor een stoplicht stond. De directeur van Norgerhaven werd in die jaren onder bedreiging van een steekbeitel gedwongen naar Amsterdam te rijden. In Amsterdam-Oost bond de gedetineerde de directeur met een touw vast in zijn auto waarna hij de benen nam. Naar aanleiding van deze incidenten werden uiteraard maatregelen genomen.
Meer over Veenhuizen en de gestichten in het boek Paupers & Boeven.
Reacties
Een reactie posten